NASA‘nın Hubble Uzay Teleskobu, 30 yıldan uzun bir süredir evrenin en etkileyici görüntülerini bizlere sunuyor. Ancak son 10 yıldır, teleskop Güneş Sistemi’nin dış gezegenlerine odaklanarak bu dev gezegenlerdeki dramatik değişimleri ortaya koyuyor. NASA’nın Outer Planet Atmospheres Legacy (OPAL) programı, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’ün atmosferlerindeki uzun vadeli değişimleri incelemek için 10 yıldır benzersiz bir veri havuzu oluşturuyor ve şimdi bunları fotoğraf ve video eşliğinde paylaşıyor.
Gezegenlerin hızla değişen atmosferleri
OPAL programı, her yıl dış gezegenlerin Dünya’ya en yakın konumlarında yüksek çözünürlüklü görüntüler elde ediyor. OPAL, dış gezegenlerin atmosferlerindeki uzun dönemli değişimleri ve mevsimsel olayları kayıt altına alarak bilim insanlarına bu dev gaz gezegenlerin dinamiklerini daha iyi anlama fırsatı veriyor. Hubble’ın morötesinden yakın kızılötesi ışığa kadar dalga boylarını görüntüleme yeteneği gezegenleri incelemeyi mümkün kılıyor. Hubble’ın OPAL programı kapsamında ekibin gerçekleştirdiği on yıllık keşifler ABD’de düzenlenen Amerikan Jeofizik Birliği’nin Aralık toplantısında sunulacak.
Jüpiter
Jüpiter, Güneş Sistemi’nin en büyük gezegeni olmasının yanı sıra, ünlü Büyük Kırmızı Leke’si ile de dikkat çekiyor. Bu devasa kasırga, Dünya’nın yaklaşık üç katı büyüklüğünde ve teleskopun gözlemleri sayesinde şekil ve boyutundaki değişimler detaylıca takip ediliyor. Jüpiter’in eksen eğikliğinin yalnızca 3 derece olması, atmosferdeki değişimlerin sınırlı kalmasına neden oluyor.
Ancak Jüpiter’in Güneş etrafındaki yörüngesinin 12 yıl sürmesi, OPAL’ın neredeyse bir Jovian yılı boyunca mevsimleri gözlemlemesine olanak sağladı. Bu süre zarfında, Büyük Kırmızı Leke’nin boyut ve şeklinin yanı sıra gaz devini saran bantlardaki diğer atmosferik olaylarda da kayda değer değişiklikler gözlendi.
Satürn
Satürn, Güneş etrafındaki dönüşünü 29 yılda tamamlıyor ve Jüpiter’e kıyasla daha belirgin mevsimsel değişimlere sahip. Hubble’ın gözlemleri, gezegenin atmosferindeki renk değişimlerini ve bulut derinliklerini ortaya çıkardı.
Hubble aynı zamanda Satürn’ün anlaşılması zor karanlık halkalarını da gözlemleyebilmiştir. İlk olarak 1980’lerde NASA’nın Voyager misyonu tarafından keşfedilen bu karanlık halkalar Satürn’ün etrafında yalnızca iki ya da üç tur atabiliyor. Hubble sayesinde gökbilimciler artık halkaların mevsimsel bir olgu olduğunu biliyorlar.
Uranüs
Uranüs, 98 derecelik eksen eğikliğiyle neredeyse yan yatmış bir şekilde Güneş etrafında dönen bir gezegen. 84 yıllık yörüngesi boyunca Hubble, gezegenin kuzey kutbunda artan parlaklık değişimlerini kaydetti. Bu değişimlerin, Uranüs’ün 2028’de yaşayacağı yaz gündönümüne doğru ilerlemesiyle bağlantılı olduğu düşünülüyor.
Neptün
Neptün’de ise 2018 yılında keşfedilen bir dev karanlık leke, OPAL verileriyle detaylıca takip edildi. Bu devasa fırtına, gezegenin ekvatoruna doğru hareket ederken ortadan kayboldu. Daha yakın tarihli bir fırtına ise 2021 yılında gözlemlendi ve benzer bir şekilde yok oluşu kaydedildi. Hubble’ın OPAL verilerini kullanan bilim insanları, Neptün’ün bulutlarının davranışının bir şekilde 11 yıllık Güneş döngüsüyle bağlantılı olduğunu keşfetti.
Daha fazla görsel ve bilgi için aşağıdaki videoyu da izleyebilirsiniz.
